Sonda od DP-66 przystosowana do radiometrów uniwersalnych

Na tą sondę trafiłem przypadkowo, przeglądając oferty na eBay. Była w zestawie z radiometrem uniwersalnym od brytyjskiego sprzedawcy. 

Jest to typowa sonda od wojskowego rentgenoradiometru DP-66, w dodatku nieco sfatygowana, do której podłączono kabel koncentryczny z wtykiem BNC. Dzięki temu sonda będzie współpracować z radiometrami typu RUST, URL, URS, UDR, UDAR i wszystkimi innymi z tym złączem.

Radiometr SCM-3 z licznikiem SBT-10A

Ten przyrząd można uznać za swoistą hybrydę SCM-2 (obudowa), UDAR-1 (mikroamperomierz i diody) i EKO-C (licznik).

Najpierw oddam głos Konstruktorowi:

SCM-3 (Surface Contamination Monitor) jest radiometrem cyfrowym z wizualizacją wyniku pomiaru za pomocą wskaźnika wychyłowego. Można powiedzieć, że wizualnie jest to połączenie radiometru UDAR-1 i licznika SBT-10A w jednej obudowie.

Radiometr jest czuły na promieniowanie gamma, nisko- i wysokoenergetyczną betę i częściowo na wysokoenergetyczną alfę, podobnie jak EKO-C.

Radiometr GEM-100

Prezentowany dziś radiometr jest przyrządem dosyć zagadkowym, gdyż nie ma o nim zbyt wielu informacji w internecie. Podejrzewam, że produkowała go brytyjska firma GEM Scientific (https://www.gemscientific.co.uk/), ale nie mam pewności Obecnie w ofercie firmy brak sprzętu dozymetrycznego, ale jest wyposażenie laboratoryjne oraz inny sprzęt pomiarowy (mierniki wilgotności, anemometry itp.).

GEM-100 mierzy aktywność powierzchniową emiterów alfa, beta i gamma za pomocą wysokoczułego okienkowego licznika G-M. Licznik umieszczony jest w zewnętrznej sondzie, połączonej spiralnym przewodem z pulpitem pomiarowym.

Dozymetr Fukushima

Ten dozymetr, konstrukcji Karola, wzorowany jest na kultowym już mierniku RKS-20.03 "Prypeć" (Pripyat'), a jego nazwa upamiętnia znaną wszystkim katastrofę w japońskiej elektrowni jądrowej Fukushima Dai-Ichi z marca 2011 r.

Tradycyjnie najpierw oddaję głos Konstruktorowi:

Radiometr FUKUSHIMA służy do pomiaru promieniowania gamma w szerokim zakresie od tła naturalnego do 20 mGy/h (mSv/h) w 2 podzakresach oraz do indykacji promieniowania beta o energii powyżej 500 keV. Wzorowany był na funkcjonalności popularnego radiometru Polaron Pripyat produkcji radzieckiej.

Fluoryzująca żółta glazura uranowa

Glazura uranowa na wyrobach ceramicznych występuje w wielu kolorach, najczęściej pomarańczowym, ale też wiśniowym, żółtym, zielonym, brązowym i czarnym [LINK]. Wszystkie te wyroby zwykle nie wykazują luminescencji w ultrafiolecie, choć zdarzają się wyjątki. Przy długości fali 365 nm fluoryzuje glazura czarna oraz zielona, a także niektóre odmiany glazury żółtej i właśnie nimi chciałbym się dziś zająć.

Wszystko zaczęło się od zakupu na targu tej oto maselniczki, wyszukanej metodą "na przyrządy":

Producent nieznany, stan zachowania górnej części dobry, dolnej średni.

Radiometr dozymetr DRD-1

Ten przyrząd jest ciekawym miernikiem promieniowania gamma, zarówno mocy dawki, jak i łącznej dawki.

Na początku już tradycyjnie oddaję głos Konstruktorowi:

DRD-1 jest zbudowany na bazie licznika Geigera-Müllera typu VA-Z-221 i jest przeznaczony do pomiarów mocy dawki gamma lub dawki skumulowanej.

Zasilanie odbywa się z ogniwa litowo-jonowego zapewniającego czas pracy ponad 20 h na pełnym ładowaniu. Ładowanie odbywa się przewodem USB typu drukarkowego z dowolnego portu USB typu A lub ładowarki. Akumulator można łatwo wymienić, jest to typowe ogniwo 18650.

Lenka Elbe - URaNovA

Generalnie staram się unikać fikcji literackiej czy filmowej związanej z szeroko rozumianym zjawiskiem radioaktywności. Zbytnio mnie irytują nieścisłości, od prostowania których już nie umiem się powstrzymać, myślę też przy tym o szerszych konsekwencjach powielania utartych mitów o promieniowaniu. Jednak ostatnio skusiłem się na powieść czeskiej pisarki Lenki Elbe. Książka ma tytuł "Uranova", a właściwie "URaNovA", gdyż litery tytułu mają przywodzić na myśl chemiczne symbole uranu i radu.

Nie będę tu streszczał fabuły, nadmienię tylko, że główny bohater jedzie do Jachymova, znanego z kopalni uranu i radonowych uzdrowisk, aby wyjaśnić zagadkę śmierci swojej partnerki, która 30 lat wcześniej, odwiedzając swoją rodzinę, dosłownie zapadła się pod ziemię. W tle przewija się wątek przymusowej pracy w kopalniach uranu oraz zwalczania opozycji przez tajne służby Czechosłowacji. Powieść bym zaklasyfikował jako kryminał, w którym jednak pojawiają się elementy fantastyki, utrudniające jednoznaczną klasyfikację.

Miniaturowy radiometr uniwersalny MRU-1

Ten przyrząd jest najmniejszym radiometrem uniwersalnym, jaki mi przyszło przedstawiać na blogu. Sam miernik mógłby kwalifikować się swymi wymiarami do dozymetrów kieszonkowych, jednak z uwagi na możliwość pracy z wymiennymi sondami zalicza się do radiometrów przenośnych i jednocześnie do radiometrów uniwersalnych. 

Zanim przystąpię do recenzji, tradycyjnie oddaję głos Konstruktorowi.

MRU-1 (Miniaturowy Radiometr Uniwersalny model 1) to minimalistyczny radiometr współpracujący z sondami standardu jednoprzewodowego opartymi o chlorowcowe liczniki Geigera. Jest kompatybilny m.in. z sondami standardu RUST takimi jak: SGB-1P, SGB-2P, SGB-3P, SGB-1D, SGB-1DW, SGB-2D oraz z sondami do radiometrów UDR: UG-1, UG-2, UABG-1, UBG-2, UBG-3, UBG-5, UBG-6, UBG-7. Nie współpracuje z sondami scyntylacyjnymi i licznikami alkoholowymi.

Dozymetr Biełła DBGB-01i z zegarem i budzikiem

Dozymetry "Biełła" są prostymi miernikami mocy dawki promieniowania gamma, dość powszechnymi na rynku wtórnym. Najbardziej popularny jest model DBG-01i, produkowany przez wiele fabryk w ZSRR i Rosji ("Impuls", "Tienzor", "Elat", "Elektron","Signal"). Jego poprzednikiem jest Biełła-I, wywodząca się z kolei z przeznaczonego do użytku profesjonalnego DKS-04. Rzadziej występuje odmiana DBG-01N z dziesięciokrotnie rozszerzonym zakresem, natomiast prezentowany tu model DBGB-01i jest absolutnym rarytasem.

Wersja ta wyróżnia się wyposażeniem w zegar i budzik. Pełna nazwa brzmi dozimietr bytowoj z czasami-budil'nikom, czyli dozymetr powszechnego użytku z zegarem-budzikiem. 

Radiometr uniwersalny UDAR-2

Przyrząd ten jest udoskonaloną wersją modelu UDAR-1, który przedstawiałam na blogu w roku 2019 [LINK]. W stosunku do poprzednika wprowadzono daleko posunięte modyfikacje.

Zanim przystąpię do recenzji, oddaję głos Konstruktorowi:

UDAR-2 to miernik z rodziny UD(A)R z innym podejściem do realizacji interfejsu użytkownika. Obwód wejściowy sondy pomiarowej jest kompatybilny z RUSTami i innymi UD(A)Rami.

Zasilacz niskiego napięcia został ulepszony i pracuje prawidłowo także przy niskich napięciach wbudowanego akumulatora (LI-ION typu 18650 w koszyku, łatwo wymienny) a zasilacz wysokiego napięcia ma m. in. większą moc i bez problemu generuje 2 kV przy obciążeniu rezystancją 10 Mohm lub mniejszą. Podobne zasilacze znajdują się także w nowszych wykonaniach pozostałych radiometrów UD(A)R.

Radiometr półprzewodnikowy Ryś-α

Dozymetry z detektorem półprzewodnikowym rzadko pojawiają się na łamach bloga. Zwykle są to dawkomierze osobiste (DMC-2000, SOR/T), miniaturowe dozymetry do smartfonów (Smart Geiger) albo przyrządy do pomiaru bardzo wysokich poziomów promieniowania (KSMG 1/1M). 

Dziś mam okazję przedstawić bardzo ciekawy radiometr Ryś-alfa konstrukcji Karola, który wykorzystuje detektor półprzewodnikowy do selektywnego wykrywania promieniowania alfa. 

Zanim przystąpię do testów, oddaję głos Konstruktorowi:

RYŚ-α jest miniaturowym radiometrem półprzewodnikowym przystosowanym do detekcji promieniowania alfa. Jest w bardzo niewielkim stopniu czuły na promieniowanie beta i gamma. Powierzchnia czynna sensora to około 3x3 mm.

Radiometr Aloka TGS-133

Japońska firma Aloka Medical Ltd istnieje od 1950 r., kiedy wydzieliła się z Japan Radio Co., Ltd. jako Medical Science Research Institute Co., Ltd. Produkowała wówczas sprzęt medyczny, a od 1954 r. również dozymetry [LINK]. W 2011 stała się spółką zależną koncernu Hitachi Hitachi Medical Corporation, i zmieniła nazwę na Hitachi Aloka Medical Co., Ltd. Firma oferuje całą gamę mierników promieniowania, zarówno stacjonarnych, jak i przenośnych. Skupmy się na tych drugich. Są to przyrządy z zewnętrzną sondą: licznikową (seria TGS) lub scyntylacyjną (TCS)

Prezentowany przyrząd jest starszą i prostszą wersją radiometru TGS-146, omawianego niedawno [LINK]. Produkowano go od marca 1988 r. do lipca 2004 r., zatem jeszcze przed przejęciem firmy Aloka przez koncern Hitachi. Wsparcie techniczne dla tego modelu zakończono w 2012 r. 

Dozymetr EKO-P

Pracownia Projektowo-Usługowa "Polon Ekolab" (http://www.polon-ekolab.com.pl/) wywodzi się z gdańskiego oddziału Zjednoczonych Zakładów Urządzeń Jądrowych "Polon", a swoją działalność prowadzi od początku lat 90. Firma znana jest z serii przyrządów dozymetrycznych nazwanych "EKO", oznaczanych literami alfabetu. Są to profesjonalne mierniki przeznaczone dla różnego rodzaju służb - granicznych, policyjnych czy ratowniczych - a także placówek, w którzy wykorzystywane są źródła promieniowania. Jeśli uszeregujemy je alfabetycznie, uzyskamy takie oto zestawienie (fabryczne nazwy zostały rozszerzone lub zmodyfikowane przeze mnie dla lepszej czytelności, po oryginalne odsyłam do strony producenta):

Radioaktywny znaczek Niemieckiej Pomocy Zimowej (Winterhilfswerk)

Targowe znaleziska zawierające radioizotopy można podzielić na spodziewane i niespodziewane. Pierwsza grupa to przedmioty ze szkła uranowego, ceramika z glazurą uranową, radowe farby świecące, siatki Auera, soczewki z torowanego szkła, czujniki dymu czy minerały uranu i toru. Druga zaś to obiekty, których raczej nie podejrzewamy o promieniowanie, choć istnieje przynajmniej teoretyczna taka możliwość. Jest ich znacznie mniej, a najbardziej dobitnym przykładem jest płaskorzeźba Matki Boskiej z torowanego szkła, omawiana w 2022 r. [LINK].

Dziś mogę przedstawić kolejne nieoczywiste znalezisko, jakim jest znaczek Niemieckiej Pomocy Zimowej z serii rozprowadzanej jedynie w Okręgu Pomorze (Gau Pommern) w zimie 1933/1934. Znalazłem go na zaprzyjaźnionym stoisku - po zbliżeniu "żelazka" RKP-1-2 do kuwetki z drobiazgami, odczyt skoczył na koniec skali pierwszego zakresu. Zacząłem więc przeglądać poszczególne przedmioty i moją uwagę zwrócił medalion z ciemnoszarej masy ceramicznej, który okazał się być źródłem promieniowania. 

Dozymetr Terra MKS-05 Bluetooth

Ukraińska firma Ecotest (https://ecotestgroup.com/) oferuje szeroką gamę sprzętu dozymetrycznego, przeznaczonego głównie do użytku profesjonalnego. Spośród produktów firmy od wielu lat wyróżniają się dozymetry “Terra”, które na chwilę obecną (maj 2025) występują łącznie w sześciu wersjach, oznaczonych tym samym kodem MKS-05:

• MKS-05 Terra (czarna, tzw. iracka, do użytku wojska i służb)
• MKS-05 Terra-P (żółta, cywilna, z trybem uśpienia, pomiar aktywności beta w tych samych jednostkach, co mocy dawki gamma)
• MKS-05 Terra-P+ (żółta, cywilna, z rozszerzonym zakresem i trybem pomiaru beta we właściwych jednostkach - rozp/min/cm2)
• MKS-05 Terra Bluetooth (czarna, z wielorzędowym ekranem i łącznością Bluetoth)
• MKS-05 Terra-P+ zmodyfikowana (żółta, z dużym ekranem jak wersja Bluetooth)
• MKS-05 Terra-N (zielona, odmiana czarnej MKS-05 przeznaczona na rynek japoński)

Indykator FON-SB (druga wersja)

Omawiany niedawno prosty indykator promieniowania FON-SB [LINK] miał jeszcze drugą wersję, znacznie rozbudowaną w stosunku do pierwowzoru.

http://forum.rhbz.org/topic.php?forum=2&topic=335

W przyrządzie tym wprowadzono następujące zmiany:

• mikroamperomierz zamiast diod LED
• dwa liczniki G-M, w tym jeden osłonięty ekranem ołowianym
• dwa tryby pomiaru (gamma i beta)
• inne mikroukłady
• większa obudowa.

Budzik Ruhla Duoclock z farbą radową

Niemiecka firma Ruhla wywodzi się z założonej w 1862 r. firmy Gebruder Thiel w mieście Ruhla w Turyngii. Fabryka produkowała drobne wyroby metalowe, w tym noski do butów, lampy naftowe i koperty do zegarków. Wkrótce zaczęto wytwarzać pozytywki, a następnie zegarki. Skupiono się na niedrogich, ale trwałych maszynowo wytwarzanych zegarkach powszechnego użytku, które wkrótce upowszechniły się na rynku. Masowa produkcja wymusiła opracowanie nowych maszyn, których wyrób stał się osobną gałęzią działalności firmy. Podczas obu wojen światowych fabryka pracowała na cele zbrojeniowe. Po II wojnie światowej miasto znalazło się na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej, przekształconej następnie w Niemiecką Republikę Demokratyczną. Zakłady zostały upaństwowione i jako VEB Uhren und Maschinenfabrik Ruhla (UMF Ruhla) kontynuowały produkcję, głównie tanich zegarków i budzików.  Zegarki te zwykle nie miały rubinowych łożysk (tzw. kamieni), co przekładało się na przystępną cenę. Produkowano też zegary szachowe, automatykę przemysłową i obrabiarki. W okresie NRD firma przechodziła wiele restrukturyzacji, a kres jej działalności nastąpił w 1991 r., wkrótce po zjednoczeniu Niemiec. Więcej o historii firmy -
  https://ostalgieruhla.wordpress.com/gebruder-thiel-gmbh-ruhla/

***

W niektórych wyrobach stosowano radowe farby świecące i często na targach trafiałem takie zegarki, notabene głównie damskie, jak i same tarcze od nich. Prezentowany dziś budzik jest o tyle ciekawy, ponieważ jego aktywność jest niska, jak w produktach ze schyłkowego okresu stosowania farb radowych, a w dodatku promieniowanie pochodzi tylko od jednej (!) ze wskazówek - godzinowej.

Dozymetr Soeks Defender

Rosyjska firma Soeks była znana z przyrządów dozymetrycznych popularnego użytku, z których wiele było testowanych na blogu. Produkowała również ekotestery i myjki do żywności. Z uwagi na trwającą od trzech lat brutalną agresję Rosji na Ukrainę zrezygnowałem z omawiania jakichkolwiek aktualnie produkowanych rosyjskich dozymetrów. Przedstawię zatem Soeks Defender, który jest modelem z 2012 r., od dawna nieprodukowanym. Zastąpił go w 2014 r. Soeks 01M, omawiany w 2019 r. [LINK], który z kolei został zastąpiony modelem Soeks 01M Prime. Najnowszy dozymetr z tej serii to Soeks 01 Neo, żadnego z nich jednak nie zamierzam tutaj omawiać. 

Soeks Defender przedstawię jako swego rodzaju ciekawostkę, szczególnie że możliwy jest do nabycia tylko na rynku wtórnym, a i to nie zawsze. Swój egzemplarz sprowadziłem aż z Anglii.

Dozymetr indykator "Abis"

Ten dozymetr, a właściwie bardziej zaawansowany indykator promieniowania, to kolejny przyrząd widmo odkryty w ramach "Podróży z Forum RHBZ". Piszę "widmo", gdyż nawet w rosyjskojęzycznym internecie brak wzmianek poza wspomnianym Forum i wirtualnym muzeum rw6ase.narod.ru. 

http://forum.rhbz.org/topic.php?forum=2&topic=24

Jest to jeden z wielu prostych radzieckich przyrządów dozymetrycznych, produkowanych na potrzeby ludności po katastrofie w Czarnobylu. Zakwalifikowałbym go do kategorii indykatorów, czyli przyrządów podających jedynie orientacyjną wartość mocy dawki. 

Deseczka z medalionami z emalią uranową

Glazura barwiona dodatkiem związków uranu występowała nie tylko na wyrobach ceramicznych, które omawiałem już tutaj wielokrotnie, ale również na przedmiotach metalowych. Wyroby takie są dość rzadkie - udało mi się je znaleźć dopiero w ciągu ostatnich dwóch lat, choć targowe poszukiwania od 2020 r. prowadzę metodą "na przyrządy" (skanowanie "żelazkiem" każdego kartonu), która zmniejsza szansę przeoczenia "świecidełek" do minimum. Były to - kolejno:

• miedziana plakietka z wizerunkiem rycerza [LINK]
• miedziany trójkąt [LINK]
• plastikowe puzderko z Wietnamu ze stalową nakładką na pokrywce [LINK]
• miedziana tacka Esmaltes Garcia [LINK]
• miedziany świecznik [LINK]
• miedziany talerzyk sygnowany Nelly Amadieu Limoges [LINK]

Tym razem zaledwie zasygnalizuję kolejny wyrób w postaci deseczki o nieustalonym przeznaczeniu, będącej prawdopodobnie elementem jakiejś półki lub stojaka (np. na gazety).